کشور قرآن دوست تانزانیا، همه ساله در ماه بهار قرآن (رمضان) مهمترین رویدادهای قرآنی خود را برگزار می کند و میلیونها مسلمان تانزانیایی با حضور در نمایش جلوه های مختلف قرآنی، عشق و علاقه ی را به ساحت کلام الله مجید ابراز می کنند. برنامه های قرآنی متعدد در تانزانیا باعث پیوند و الفت دلهای مسلمانان از هر نژاد و رنگ و ملیتی می شود. این جشنواره ی بزرگ قرآنی فرصتی کم نظیر برای نزدیک تر شدن مسلمانان و شخصیتهای قرآنی کشورمان به اجتماعات مسلمانان تانزانیا است که در پرتو فعال شدن کارآمد دیپلماسی قرآنی بدست می آید. در این نوشتار گزارشی از مهمترین برنامه های قرآنی تانزانیا ذکر می شود.

مهمترین برنامه های قرآنی تانزانیا

مهمترین برنامه های قرآنی تانزانیا در ماه مبارک رمضان اجرا می شود. سطوح مختلف  برنامه های قرآنی مسلمانان در ماه مبارک رمضان را می توان به صورت زیر دانست:

1. برنامه های قرآنی در سطح مدارس، مراکز و جمعیت ها
2. برنامه های قرآنی در سطح مساجد
3. برنامه های قرآنی در سطح شهرها و استان ها
4. برنامه های قرآنی در سطح ملی
5. برنامه های قرآنی در سطح بین المللی

برنامه های قرآنی در سطح مدارس و مراکز

بسیاری از جمعیت ها، مدارس و مراکز اسلامی تانزانیا در ماه مبارک رمضان برنامه ها و مسابقات مختلف قرآنی برگزار می کنند. طبعا برخی مدارس و مراکز که دارای چندین شعبه هستند، میتوانند مسابقات پرشورتری برگزار کنند. از مهمترین برنامه های قرآنی در این سطح می توان به مسابقات قرآنی در مجموعه مدارس المنتظر اشاره کرد که در سه سطح ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان در رشته ی حفظ قرآن برگزار میشود.

برخی مراکز و جمعیت ها نیز با دعوت از قاریان و شخصیتهای قرآنی از دیگر کشورها، گرمی بیشتری به محافل قرآنی خود می دهند.

برنامه های قرآنی در سطح مساجد

 مساجد تانزانیا در طول ماه مبارک رمضان بسیار شلوغ و پررفت و آمد است و تقریبا در همه ی مساجد محافل قرآنی برگزار می شود. مهمترین برنامه ی هر مسجد جلسه ی تفسیر قرآن است که توسط امام مسجد ارائه می شود. پیش از ماه مبارک رمضان مساجد پوسترهایی با تصویر امام مساجد تهیه می شود و ساعت و برنامه ی تفسیر اطلاع رسانی می شود. معمولا جلسات تفسیر بعد از نماز عصر است و در برخی مساجد بعد از نماز عشاء. در روزهای پایانی ماه مبارک رمضان نیز پوستر دیگری منتشر می شود که جشن آخرین جلسه ی تفیسر را اطلاع رسانی می کند و مومنین و ائمه ی مساجد حتی از دیگر مساجد در این مراسم آخرین جلسه ی تفسیر شرکت می کنند. برخی مساجد نیز مسابقات قرآنی برگزار می کنند و نیز چند جوان قبل از برنامه ی تفسیر دقایقی قرآن را با صوت و لحن قرائت می کنند.

برنامه های قرآنی در سطح شهرها و استان ها

مسابقات قرآنی در برخی شهرها و استانهای تانزانیا که مسلمانان جمعیت های فعالی دارند، در سطح شهر و یا استان برگزار می شود. اگرچه مهمترین این مسابقات در استان دارالسلام برگزار می شود، اما در برخی دیگر شهرها و استانها، مثل تانگا، آروشا، موشی، کیگوما، موانزا و ... نیز این مسابقات در سطح شهری و استانی برگزار می شود. در رمضان سال جاری (1403)، مسابقات قرآنی استان دارالسلام توسط موسسه ی حفظ قرآن کریم اصحاب الکهف در روز شنبه 26 اسفند ماه (5 رمضان) در محل مرکز همایش های بین المللی جولیوس نایرره برگزار شد. این مسابقات در چند سطح حفظ سی، بیست، ده، پنج، سه و یک جزء برگزار گردید. بالاترین جوائز مربوط به حفظ سی جزء است و برای نفرات برتر اول تا سوم به ترتیب 900، 500 و 400 دلار جایزه تعیین و پرداخت شد.

برنامه های قرآنی در سطح ملی

برخی مسابقات قرآنی در سطح ملی در تانزانیا برگزار می شود. از مهمترین این مسابقات می توان به دو مسابقه ی زیر اشاره کرد:

1. مسابقات حفظ قرآن کریم بنیاد عایشه سرور؛ بنیاد عایشه سرور از مهمترین و شناخته شدن مراکز اسلامی در تانزانیا است که به سرپرستی خانم عایشه سرور برنامه های متعدد اسلامی در تانزانیا برگزار می کند. مهمترین مسابقه ی حفظ قرآن کریم در سطح ملی تانزانیا را بنیاد عایشه سرور برگزار می کند. در سال جاری (1403) فینال بیست و چهارمین مسابقات قرآنی حفظ قرآن کریم این بنیاد در روز یکشنبه، 27 اسفند ماه (6 رمضان) در سالن الماس جوبیلی دارالسلام تانزانیا برگزار گردید و جوانان (در گروه پسران و دختران) در رشته ی حفظ با یکدیگر به رقابت پرداختند. جوائز نفرات اول اهدای یک منزل مسکونی و 1200 دلار وجه نقد بود. وزیر بهداشت و رفاه تانزانیا به نمایندگی از رئیس جمهور تانزانیا در فینال مسابقات شرکت کرد و ضمن ابلاغ سلام و سپاس رئیس جمهور اعلام کرد، به هر یک از برگزیدگان حفظ 30 جزء نفری دو هزار دلار هدیه داد. مسابقه با حضور شخصیت‌های مختلف دینی و سیاسی برگزار گردید.
2. مسابقات فنون قرائت موسسه ی اسلامی روضه؛ هشتمین دوره ی مسابقات در رشته ی قرائت ترتیل موسسه اسلامی روضه در روز  شنبه چهارم فرودین ماه 1403 (12 رمضان) برگزار شد. در این مسابقات نوجوانان و جوانان پسر و دختر در رشته ی قرائت ترتیل با یکدیگر به رقابت پرداختند. برای رونق بخشیدن به مسابقه برخی از افراد شناخته شده ی تانزانیا از جمله برخی فوتبالیستها و مجریان تلوزیون نیز در مسابقه شرکت داشتند. مهمان ویژه ی امسال آقای حامد حسن چاندا، معاون وزیر دارایی تانزانیا بود.

برنامه های قرآنی در سطح بین المللی

پرشورترین مسابقات قرآنی تانزانیا در سطح بین المللی، توسط مراکز مختلف قرآنی و در شهر بزرگ دارالسلام برگزار می شود. برخی از مهمترین این مسابقات که در ماه مبارک رمضان سال جاری (1403) برگزار گردید، عبارت بود از:

1. بزرگترین مسابقه ی بین المللی حفظ قرآن کریم در قاره آفریقا؛ مسابقه ی امسال بیست و چهارمین مسابقه حفظ قرآن کریم بود که توسط موسسه  حفظ قرآن "الحکمه" و با مشارکت خیرین و دولت تانزانیا و مساعدت‌های برخی کشورهای اسلامی از جمله عربستان سعودی برگزار گردید. این مسابقه که در نوع خودش بی نظیر است، هر ساله در تانزانیا با حضور دهها هزار مسلمان قرآن دوست تانزانیایی در بزرگترین استادیوم ورزشی فوتبال دارالسلام برگزار می‌شود. در مسابقه ی امسال، علاوه بر سه حافظ کل تانزانیایی، حافظان کل قرآن کریم از کشورهای ساحل عاج، مالی، کنیا، توگو، رواندا، گامبیا، بروندی، سنگال، جیبوتی، غنا، سومالی، الجزایز، نیجریه، اوگاندا و مصر حضور داشتند. اگر چه به طور سنتی این مسابقه بین حافظین قرآن کریم از کشورهای آفریقایی برگزار می‌شد، لکن امسال حافظین قرآن از دیگر کشورها از جمله دانمارک، پرتغال، یمن و عربستان سعودی نیز در مسابقه شرکت نمودند. داوران مسابقه از کشورهای مختلف اسلامی از جمله عربستان سعودی، مصر، تانزانیا و کنیا انتخاب شده بودند. جایزه ی نفر اول مسابقات ده هزار دلار از کشور ساحل عاج بود. نفر دوم شش هزار و چهارصد دلار (از کشور اوگاندا)، نفر سوم چهار هزار و پانصد هزار دلار از کشور تانزانیا، نفر چهارم سه هزار دلار از کشور توگو و نفر پنجم یک هزار و هفتصد دلار از کشور بروندی بود. حسین موئینی، رئیس جمهور زنگبار، جزو مهمانان رسمی برنامه بود و برنامه با حضور بسیار گسترده شخصیت‌های فرهنگی، دین و سیاسی تانزانیایی و دیگر کشورهای اسلامی برگزار گردید.
2. مسابقه ی بین المللی حفظ قرآن کریم شرق آفریقا؛ ایالت نیمه مختار زنگبار در تانزانیا در ماه مبارک رمضان مسابقه ی بین المللی حفظ قرآن کریم را برای شرکت کنندگان از شرق آفریقا برگزار می کند. مسابقات امسال با حضور هزاران نفر علاقه مندان به قرآن در مجمتع ورزشی جدید امان زنگبار با حضور شرکت کنندگانی از تانزانیا، زنگبار، کنیا، اوگاندا، کومور، رواندا، بروندی و کنگو دموکراتیک برگزار شد. در این مسابقات رئیس جمهور زنگبار و بسیاری از شخصیت های سیاسی و مذهبی حضور داشتند. حامی این مسابقات یکی از تجار زنگبار آقای حامی مسابقات الحاج سعید ناصر (بوپار) و جوائز آن بسیار زیاد بود. نفر اول مسابقات از زنگبار برنده ی 12 هزار دلار، نفر دوم از کومور برنده ی 8000 دلار و نفر سوم از کنیا برنده ی 4000 دلار گردید.
3. مسابقه ی بین المللی قرائت قرآن کریم خدمه القرآن؛ مرحله پایانی بیستمین مسابقات بین المللی قرائت قرآن کریم تانزانیا با میزبانی و مدیریت موسسه خدمه القرآن تانزانیا روز شنبه، چهارم فروردین ۱۴۰۳ در مرکز همایش های بین المللی جولیوس نایرره برگزار شد. امسال برای نخستین بار با همکاری رایزنی فرهنگی کشورمان با موسسه خدمه القرآن کریم، آقای محسن قاسمی بعد از موفقیت در آزمونهای مقدماتی به نمایندگی از جمهوری اسلامی ایران برای حضور در مسابقات به تانزانیا دعوت شد. علاوه بر آقای قاسمی، ۱۲ قاری مطرح بین المللی دیگر از کشورهای تانزانیا و زنگبار، پاکستان، مصر، ترکیه، آفریقای جنوبی، بنگلادش، مغرب، اندونزی و کومور با یکدیگر به رقابت پرداختند. کمیته داوری مسابقات به ریاست شیخ علی شمیس از کشور مصر و با حضور داورانی از کشورهای مغرب، مصر، یمن، کنیا، آفریقای جنوبی و تانزانیا تشکیل شد. بعد از اجرای قرائات نفرات برتر مسابقات اعلام شدند. جایزه ی نفر اول پنج هزار دلار از کشور مغرب، نفر دوم سه هزار دلار از کشور مصر و نفر سوم یکهزار و پانصد دلار از کشور ایران تعیین و پرداخت شد. مهمان ویژه مسابقات آقای حسین موئینی رئیس جمهور زنگبار بود شخصیتهای مختلف سیاسی و فرهنگی از تانزانیا و دیگر کشورهای مسلمان در برنامه حضور داشتند.
4. مسابقه ی بین المللی حفظ و اذان جمعیت خیریه تحفیظ القرآن الکریم تانزانیا؛ مرحله نهایی سی و دومین جایزه بین‌المللی مسابقات قرآنی تانزانیا روز یکشنبه ۱۲ فروردین ماه در سالن الماس جوبیلی دارالسلام برگزار شد. این مسابقات توسط جمعیت خیریه تحفیظ القرآن الکریم تانزانیا با مدیریت شیخ عثمان کپورو برگزار می‌شود. این مسابقات از سوی نهادهای مختلف کشورهای مختلف اسلامی از جمله مصر، عربستان سعودی و کویت شناخته شده است و بسیاری از شرکت‌های اسلامی در تانزانیا و خارج کشور آن را تأمین مالی می‌کنند. مسابقات در دو رشته «حفظ کل قرآن کریم» در دو گروه سنی زیر دوازده سال و گروه بزرگسالان و رشته «اذان» برگزار می‌شود. در مسابقات امسال ۲۵ کشور شرکت کننده داشتند که ۱۱ نفر از کشورهای کویت، نیجریه، یمن، مغرب، کنیا، روسیه، لیبی، استرالیا، اندونزی، سوریه به مرحله پایانی راه یافتند. شرکت‌کنندگان تانزانیایی نیز از بین برگزیدگان مسابقات ملی حفظ قرآن بنیاد عایشه سرور از تانزانیا و زنگبار انتخاب شدند. کمیته داوران متشکل از استادانی از کشورهای تانزانیا، ترکیه، یمن، آفریقای جنوبی و کویت بودند. در نهایت برگزیدگان مسابقه ی جایزه بین‌المللی قرآن کریم این کشور انتخاب شدند. در گروه سنی زیر دوازده سال به ترتیب حافظان کشورهای بنگلادش، اندونزی و یمن به عنوان برگزیدگان نفر اول(۵۰۰۰ دلار)، نفر دوم (۴۰۰۰ دلار) و نفر سوم (۳۰۰۰ دلار) انتخاب شدند. در گروه بزرگسالان به ترتیب حافظان کشورهای لیبی، یمن و سوریه به عنوان برگزیدگان نفر اول (۵۰۰۰ دلار)، نفر دوم (۴۰۰۰ دلار) و نفر سوم (۳۰۰۰ دلار) انتخاب شدند. در رشته ی اذان، داوطلب کشور مراکش به عنوان نفر برگزیده انتخاب شد.  حسین علی موئینی، رئیس جمهور زنگبار مهمان ویژه مسابقات بود. مفتی تانزانیا، امام کل دارالسلام، نماینده مفتی روسیه، نماینده مسابقات بین‌المللی پورت‌سعید مصر و سفیران چند کشور اسلامی از جمله مهمانان ویژه مراسم بودند.

ویژگی مسابقات ملی و بین المللی قرآنی تانزانیا

مهمترین ویژگی های مسابقات ملی و بین المللی قرآنی تانزانیا را به اختصار می توان به شرح زیر برشمرد:

1. برگزاری مسابقات توسط موسسات خصوصی قرآنی؛ تمام مسابقات ملی و بین المللی قرآنی تانزانیا توسط موسسات خصوصی قرآنی برگزار می شود و این مسابقات باعث شناخته تر شدن این مراکز و ارتقای عملکرد آنها در طول سال خواهد شد. دولت تانزانیا از نظر قانونی عرفی و سکولار است و در این مسابقات نمی تواند هزینه کند، با اینحال به نظر می رسد رئیس جمهور مسلمان تانزانیا و به خصوص رئیس جمهور زنگبار از اختیارات خود برای تأمین مخارج برخی از این مسابقات استفاده می کنند.
2. جوائز بسیار نفیس مسابقات قرآنی؛ علیرغم فقر گسترده در کشور تانزانیا، جوائز مسابقات قرآنی در تانزانیا بسیار باارزش است. خودرو، منزل مسکونی و جوائز نقدی بالا بخشی از این جوائز است که رسانه های تانزانیا با جزئیات به آن میپردازند. باور عمومی مسلمانان تانزانیا بر این است که جوائز کم برای مسابقات قرآنی نوعی استخفاف قرآن تلقی می شود و در مقابل جوائز با ارزش زیاد نشان دهنده ی میزان احترام برگزار کننده ی مسابقات به قرآن کریم است و باعث ایجاد انگیزه ی بیشتری در جوانان و نوجوانان برای کسب دانش و مهارتهای قرآنی می شود. این در حالی است که بسیاری از مراکز دارالقرآن تانزانیا با مشکلات بسیار زیاد مالی مواجه اند و حتی هزینه ی تأمین اساتیدشان را در طول سال نمی توانند تأمین کنند. دریافت وجه اندکی که از قرآن آموزان گرفته میشود کفاف مخارج آنها را نمی دهد و بسیاری از خانواده ها نیز توان پرداخت همان هزینه های اندک را نیز ندارند.
3. ارتقای جایگاه بین المللی مسابقات قرآنی تانزانیا؛ طی سالهای اخیر مسابقات پرشور قرآنی تانزانیا توجه بسیاری از کشورهای اسلامی را جلب کرده است. مسابقات قرآنی تانزانیا ویژگی های خاصی دارد؛ از جمله اینکه بزرگترین مسابقه ی قرآنی آفریقا و بلکه جهان در کشور تانزانیا هر سال با حضور قریب یکصد هزار نفر در استادیوم بزرگ فوتبال برگزار میشود. در مسابقات قرآنی از دهها کشور مسلمان حضور می یابند و با یکدیگر به رقابت می پردازند. مهمترین شرکتها و مراکز تجاری خود را ملزم می دانند هزینه های این مسابقات را با آن جوائز زیاد تأمین کنند و مسابقات با حضور بالاترین مقامات رسمی کشور برگزار می شود. طی سالهای اخیر بسیاری از مراکز قرآنی دیگر کشورها به خصوص عربستان و مصر، ترکیه، الجزایر، مغرب و اندونزی ارتباط نزدیکتری را با موسسات برگزار کننده ی این مسابقات برقرار کرده و حمایت کرده اند. تقریبا در تمام مسابقات بین المللی قرآن تانزانیا،  شرکت کنندگانی از کشورهای ترکیه، اندونزی، مغرب و کومور حضور دارند و سفیر آنها با حضور در مسابقات، روحیه ی مضاعفی به شرکت کنندگان خود می دهند.
4. تمرکز مسابقات بر رشته ی حفظ؛ معمولا مسابقات قرآنی علاوه بر حفظ شامل طیف وسیعی از رشته ها از جمله قرائت تحقیق، قرائت ترتیل، تفسیر، همخوانی، دعاخوانی و اذان است. با اینحال در مسابقات تانزانیا تمرکز اصلی بر رشته ی حفظ قرآن و به خصوص حفظ کل است. یکی از دلایل این امر احتمالا نبود استاد کافی در این رشته ها در دارالقرآن ها است.
5. کیفیت پایین شرکت کنندگان تانزانیایی مسابقات قرآنی؛ علیرغم ارتقای سطح مسابقات، دانش و مهارت شرکت کنندگان تانزانیایی همچنان از سطح مطلوبی برخوردار نیست. بسیاری از برگزیدگان مسابقات افرادی خارج از تانزانیا هستند. در مسابقات حفظ، حفاظ نیز قرآن را در سطح ترتیل مطلوبی قرائت نمی کنند. دانشهای مرتبط با علوم قرآن نیز جایگاهی در برنامه های قرآنی تانزانیا ندارد.
6. حضور بسیار کمرنگ اتباع اهل بیت ع در مسابقات تانزانیا؛ با اینکه از تانزانیا به عنوان پایگاه شیعیان و اتباع اهل بیت ع در شرق آفریقا نام برده می شود، با اینحال حضور شیعیان و پیروان اهل بیت ع در این مسابقات دیده نمی شود و این ضعف بزرگی در تثبیت جایگاه شیعیان در کشور تانزانیا است. حتی مجموعه های آموزش دینی موفقی مثل بلال، نه تنها خود برنامه ی قرآنی مستقلی ندارند، بلکه طلاب آنها در این مسابقات شناخته شده حضور ندارند.
7.  ماه مبارک رمضان، بهار فعالیتهای قرانی در تانزانیا؛ تقریبا تمام مسابقات قرآنی تانزانیا در ماه مبارک رمضان برگزار می شود و در غیر این ماه مبارک، دیگر برنامه های قرآنی از جمله دعوت از شخصیتهای قرآنی برجسته برای تلاوت و ... دنبال می شود.
8. پوشش رسانه ای گسترده ی مسابقات؛ مسابقات قرآنی در تانزانیا با پوشش رسانه ای بسیار زیادی به خصوص در رسانه های متعلق به مسلمانان انجام میشود. معمولا مدیران مراکز قرآنی در مسابقات یکدگیر حضور پیدا می کنند.